Ditugun ideiak ezarriak dira gehienetan, inguruan dugunak eragindakoak: familiak, ohiturek, ohiko zereginek... Txandaka lan egitearen erritmoak ezarrita, ikus-entzunezkoen irudi faltsuen errepikatze konstante baten ondorioz. NPC -ingelesezko Non Playable Character-tik dator- bat bezala jokatzen dugulako izaten da, ez dugu pentsatzen, gure ideiak gureak diren edo nolabait guk ekoiztuak diren. Entzun dugun hori egiaztatu gabe erabiltzeak eroso sentiarazten gaituelako edo, buklean jarraitzera behartzen gaituelako, matrix digital batean egongo bagina bezala. Jokoan parte hartzen ez duen jokalari gisa, protagonista izan gabe.

Albert Ellis psikoterapeuta kognitiboak jokabide emozionalen terapia arrazionala aztertu zuen. Emozioak ezagutzea ezinbestekoa da garunaren ideiak zaintzeko, gure pentsamenduaren iturburuan dauden gertaerak ulertzeko, onartzeko, baztertzeko, ukatzeko eta abarrerako. A-B-C eredua proposatzen digu. A bizi dugun edozein motatako gertaera litzateke, B guk sortutako pentsamendua litzateke eta C pentsamendu horretatik sortu dugun emozioa. Beraz, gertaera batek ez du emozioa zuzenean sortzen, gu gara, egoera aztertuta, pentsamendu bat sortzen dugunak, eta pentsamendu horretatik sortzen ditugu emozioak. Horien ondorioz, neurriz gain sufritzen dugu eta ez dugu modurik onenean jokatzeko aukera. Ellisek oinarrizko 11 uste irrazional planteatu zituen eta hiru sinesmen irrazional gisa laburtuta eman:

• Norberarekiko ideia: «Gauzak ongi egin behar ditut besteen onarpena lortzeko».

• Gainerako indibiduoekiko ideia: «Besteek modu atsegin, zentzudun eta zuzen batean jokatu behar dute».

• Bizitza edo munduarekiko ideia: «Nik nahi dudana esfortzu handirik egin gabe lortzeko baldintza egoki eta errazak eskaini behar dizkit bizitzak».

Ideia arrazionalak guk sortzen ditugu, eta ez bizi izan dugun egoera batek. Horrela dela konturatzeko, hona hemen trikimailu batzuk:

• Pentsamendu zurrunak: ez dute ñabardurarik onartzen, ezta erreplikarik ere. Horrexegatik daude errealitatetik urrun samar.

• Uste okerrak: ideia irrazionala prozesatzen den unean argitara ateratzen diren pentsamendu inkontzienteetatik eratortzen dira. Adibide bat da guk egindako zerbait mundu guztiari gustatu behar zaiola pentsatzea, onarpen-premia ezkutu batengatik.

• Denbora-adberbio absolutistak: «Beti» eta «inoiz ez» dira erabilienak. Askotan entzungo dituzun «zientziak dioelako» edo «aditu batek esan duelako». Sinesmen mailan jarri dira, erlijio bat balira bezala, inork ezagutzen ez duen “jainko” bat, baina denek existitzen dela sinesten dute.

Gizakiak bere kontzientzia izan zuenetik, gizataldean (tribuan) beti nabarmendu da kide baten ikuspegia, eta talde hori, antzina, 50 kidetik gorakoa zenean, taldea bitan banatzen zen, ez baitzegoen eredu ezarri bati jarraitzea. Batzuetan onartzen zen, baina eguneroko bizitzari aurre egiteko ez zen baliozkoa, denek denen laguntza behar baitzuten, baina denen inplikazioaz.

Gaur egun, gutxi batzuek gehiengo zabalaren kontrola dute, eta haien ekoizpen indarraz (lanaz) eta ahaleginaz (energiaz) baliatzen dira, eta horretan jarraitzeko, gure pentsamenduen kontrola behar dute. Horregatik, jasotzen dugun heziketak, informazioak, gizarte ereduak eta abarrak menpeko egiten gaituzte, eta horretarako, pentsatzen duguna emozioz hornitzera garamatzate. Hori inkontziente garen neurrian bakarrik lor dezakete; beraz, kontziente izan gaitezen.

Zenbat denbora igaroko duzu pentsamendu gidatu horren mende? Ez al zara konturatu zerbait lortzeko ahalegina dela zoriontasuna ematen dizuna? Zuk sortu (pentsatu), ekoiztu (emozionatu) eta erabakitzen duzu egoera batek sortutako pentsamendua noiz aurrera eraman edo eten, zeren eta zuk erabakitako pentsamendu horren emozioek asebetetzen zaituzte. Besteek, emanak datozenek, eroso sentiarazten zaituzte, triste, ahul eta mendeko egiten zaituzte. Esnatzeko eta egiaz konturatzeko, egia eta argia behar da. •