Elkarren onuraren bila

Maiatzaren 30ean sinatu zen Hong Kongen Nazioarteko Bitartekaritza Erakundea (IOMed, ingelesezko sigletan) sortzeko konbentzioa. 85 herrialdek parte hartu zuten, horietatik 33k hitzarmena sinatu zuten eta bazkide sortzaile bihurtu ziren. Era berean, nazioarteko 20 erakunde baino gehiago egon ziren. Albisteari arreta gutxi eskaini zaion arren, nazioarteko gatazkak bitartekaritzaren bidez konpontzea helburu duen gobernu arteko lehen erakundea da. Eta gainera, bultzatzaileen artean Txina dago.

IOMed-ek hiru bitartekaritza-eremu planteatzen ditu: herrialdeen artekoa, herrialdeen eta inbertitzaileen artekoa eta, azkenik, merkataritza-erakundeen artekoa. Berrikuntza interesgarria da erakunde berri honek bere lana gatazka politikoak konpontzetik harago planteatzea, eta merkataritzako eztabaidak ere konpontzeko tresna gisa proposatzea. Gaur egun, bi jurisdikziok nazioarteko merkataritza- eta finantza-kontratu ia guztiak metatzen dituzte: New Yorkeko estatuarena eta britainiarrarena. Bere arauak kontratuetan erabiltzen den lege-oinarria direnez, sortzen diren gatazkak ebatzi behar dituzten jurisdikzio bihurtzen dira automatikoki. Auzi horiek garestiak dira, batez ere Hego Globaleko herrialdeentzat, luzeak, eta, oro har, haien ebazpenetan jabetza-eskubideak nagusitzen dira beste kontsiderazio batzuen gainetik, hala nola guztion onura, justizia edo naturaren defentsa. Oro har, Hego Globaleko herrialdeen politika publikoen eta garapenerako eskubidearen aurrean, transnazionalen interesak bermatzeko joera dute. Gatazkak konpontzeko beste aukera bat nazioarteko arbitraje judizial batera jotzea da. Bere mugen artean, ebazpenen kostuez eta alborapenaz gain, apelazio-ahalmena mugatua dela nabarmentzen da. Labur esanda, eztabaida hauetan herrialde pobretuei beti egokitzen zaie arbitro oso etxekalte bat.

Horrela, ia zaratarik egin gabe, nazioarteko bitartekaritza-erakunde berriak nazioarteko merkataritza- eta finantza-auziak ebazteko zuzenbide anglo-saxoiak ezarri duen monopolioa hautsi du. Horrela, nazioarteko inbertsio- edo mailegu-akordioek edo Hego Globaleko herrialdeen zor-jaulkipenek beren klausuletan gatazkak mekanismo berri hori erabiliz konpontzeko aukera ematen du. Litekeena da babes txiki horrek atzera botatzea beren baldintzak ezartzen ohituta dauden kapital funtsetako marrazo asko. Hori egiteko boterea dute, baina, kasu horretan, litekeena da beste inbertitzaile batzuek beren lekua hartzea. Eta munduan gero eta erakunde gehiagok dute finantza-muskulua haien lekua betetzeko.

Erakunde berri hori Txinako kanpo-ekintza gidatzen duten printzipio politikoetan txertatzen da erabat. Printzipio horiek zero baturaren eskemak -batek irabazten duena besteak galdu egiten du- alde batera uztean oinarritzen dira, elkarren onurarako diren konponbideak bilatzearen mesedetan. Alde horretatik, bitartekaritza alderdien borondatearekiko errespetuan oinarritzen da, hirugarren neutral baten laguntzaren bidez elkarrekiko onuragarriak diren konponbideak bilatzean. Bitartekaritza metodo hori asko erabiltzen da Hong Kongen, non kasu judizialen erdiak horrela konpontzen diren.

Nazioarteko mekanismoetatik kanpoko alde bakarreko zigorren garai hauetan, Nazioarteko Bitartekaritza Erakundeak gatazkak elkarrizketaren eta negoziazioaren bidez konpontzearen aldeko apustua egiten du. Arretaz jarraitzea merezi du. •