Jon eta Anjel egungo piratekin

Donostiako Piraten Flamenkan altxor txiki bat topatu dut abuztuan. Horrelakoak agertzen dira tarteka euskal jaietan, nahiz eta, festaren zurrunbiloan, oihartzun handirik ez izan. Gazteek pentsiodunen esku utzi zuten suziria aurten, eta entzun beharrekoa iruditu zitzaidan batzuek zein besteek esandakoa.

Piraten aldetik orriotan Inge Ugartek adierazi zuenez, aspaldi zuten pentsiodunen borroka omentzeko gogoa, «azken finean denok iritsiko garelako haiek dauden puntu horretara eta balioan jarri behar da egiten duten lana, gure etorkizunaren alde». Bestalde, Flamenkako oholtzatik, mugimenduko ordezkari batek honako hau helarazi zien pirata gazteei: «Justizia sozialaren aldeko borrokak ematen digu indarra. Botereek guk indibidualismotik jo dezagun nahi dute, ahal duena salba dadin eta ondokoari erreparatu gabe. Baina asko gara axolagabekerian jauzi nahi ez dugunok, gizarte bidezkoago eta berdinzaleagoaren aldeko borrokak zentzua ematen dielako gure bizitzei».

Pozez eta itxaropenez hartzekoa iruditu zitzaidan hitz trukaketa hori, normalean bizitza-aldiaren bi ertzetan diren belaunaldi horiek elkarri bizkarra emanda ibiltzen direlako. Gazteek zaharren “paternalismo”rako joera gorroto dute, eta nagusiek, egungo neska-mutikoen “axolagabekeria”. Neurri batean Mendebaldeko zibilizazioen arazoa da, munduko beste zenbait kulturatan adinekoek pilatutako jakinduriari balio garrantzitsua aitortzen zaio eta. Baina, aldi berean, botereguneak han eta hemen adinekoen esku egon ohi dira, gazteen arazoei jaramon handirik (edo batere ez) eskaini gabe.

Elkar ulertzeko ezintasun horretan, Euskal Herriak aldagai erantsia du: gatazka armatuaren amaierak bi aro guztiz ezberdin sortu ditu, arrakala handiagotuz. Sumatzen dut egungo gazteei kosta egiten zaiela aurreko zikloak eragiten zuen guztiaz jabetzea; konpromiso mailaz eta herri nortasunaz, esaterako. Eta, era berean, uste dut nagusiek ez dutela ondo neurtzen zein testuinguru nahasian jardun behar duten egungo gazteek, teknologiak ekarritako kaosa bereziki: ultraeskuinaren gorakada zein despolitizazioa bertan direla, kontzientziari eustea aurreko aroan baino dezente zailagoa baita.

Gauzak horrela, arretaz jarraitzen dut Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenak egungo euskal gazteengan duen inpaktua. Gerta liteke oharkabean pasatzea, nagusien beste kontu askorekin gertatzen den bezala, baina kontrakoa ere bai: mitifikazioa birsortzea, mitifikazio hutsa agian, eragin gabekoa.

Mitoak baditu edozein herrik, jakina, baina horiekin batera bizitza osoan zehar borroka egiten duten pertsona arruntek eramaten dute aurrera. Francok bizia errotik kendu izan ez balie, zein bide egingo zuten Txikik eta Otaegik? Urte asko pasatuko zituzten kartzelan agian, edo beharbada ez. Militante ezagunak izango ziren, benetako liderrak, edo xumeak eta ezezagunak akaso, Jon eta Anjel, ez besterik. Bost hamarkada hauetako erakunde, alderdi eta siglen dantzan, auskalo non joango ziren kokatzen beren burua, norekin lerrokatuko ziren eta norekin haserretuko...

2025 honetan, 71 urte izango zituen Txikik, eta 83, Otaegik. Epikoegia ez bada ere, nik Flamenkako oholtzan irudikatzen ditut, pentsioen aldeko aldarrikapenean agian, gazte asko inguruan. Eta batez ere, urteetan hartutako konpromisoak beren bizitzak edukiz bete dituelako, berearekin konforme eta pozik. •