Desinformazioa

Informazioz josita gaude. Hemendik eta handik informazioa jasotzen dugu une oro. Arazoa da datu horietako asko faltsuak direla, edo, gutxienez, desitxuratuak.

Gaur egun, garrantzi handia hartu du gauzak nork esaten dituen ikusteak, aurretik zer esaten den kontuan izateak baino handiagoa. Edozeinek esan ditzake txorakeriak eta biral bihurtu, edo faltsukeriak zabaldu, ugariak direlako, azkenean egiazkotzat hartzen direnak. Pertsonok pentsatzeko eta zentzu kritikoa aplikatzeko ahaleginik egiten ez dugunean, errazagoa da zenbait informazio faltsu ematea. Egoera horrek zaurgarriago egiten gaitu manipulazioarekiko bidean.

Gai hau begi hutsez dirudiena baino garrantzitsuagoa da. Hala, psikologiatik eta neurozientziatik, pentsatzeak inbertsio kognitiboa eskatzen duela dakigun zerbait da, eta horrek energia gastua suposatzen duela. Funtzio ugari aktibatzen dira, hala nola arreta, analisia, konparazioa, etab. Hala ere, garuna uste baino nagiagoa da. Nahiago dugu gure pentsamendu eta azterketa gaitasunak beste zeregin zehatz batzuetarako gorde. Mugikorra irekitzen dugunean, arreta galtzeko, atseden hartzeko edo ondo pasatzeko egiten dugu. Pentsatu gabe begiratzen eta irakurtzen dugu, eta horrek erabat manipulatutako errealitateei egiazkotasuna ematea eragiten du.

Hedabide batzuek birus gisa jokatzen dute, zenbait ideia inokulatzen saiatuz. Horretarako, memeen botereaz, algoritmoez eta adimen artifizialaz baliatzen dira. Adimen artifizialaren eta boten programatzaileek gure oroitzapenak eta sinesmenak zalantzan jar ditzakete, eta inpaktu handiko ikusizko sorkuntzak edo datu faltsuak aurkeztu, zalantza eragiteko. Zenbat eta gehiagotan agertu eta errepikatu, orduan eta lehenago onartuko dugu nahi dutena.

Gure emozioetan sartzen dira, sentimenduei eta mekanismo inkontzienteei dei egiten diete sumintzeko, ilusionatzeko edo lilura pizteko. Konturatu gabe, gezurrezkoak diren ideiak, jarrerak eta pentsamenduak integratzeko gai gara. Horietan pentsamendu kritikoa garatzeko, iristen zaiguna zalantzan jartzeko eta gertakizunei buruzko iritzi propioa izateko gaitasuna izatea funtsezkoa da.

Baieztapen-alborapena, ebidentzien bilketa selektiboa ere esaten zaiona, lagungarria da albiste faltsuak oharkabean igaro daitezen sareetan. Errealitate batean nahita egindako distortsio gisa deskribatzen da, sinesmenak eta emozioak manipulatzen dituena, iritzi publikoan eta gizarte jarreretan eragiteko. Zurrumurruek eta faltsukeriek hobeto funtzionatzen dute online, erotuagoak direlako eta bizigarriagoa delako partekatzea. Giza kontrolik gabeko algoritmoek, azkenean, harridura eta egiazkotasuna lehenetsi dituzte, eta ideologikoki antzekoak diren edukiak soilik erakutsi dizkiote erabiltzaileari. Albiste faltsu bat biral bihur dadin, emozioa gogoetaren gainetik jartzea lortu behar dute, edo, bestela esanda, berrespen-alborapena aktibatzea.

Desinformazioaren biktima ez izateko, garrantzitsuena gure kontzientzia lantzea eta irizpide propioa garatzea da. Hori ez da erraza, baina bai ezinbestekoa, interes handiek beren nahietarako erabiltzen dituzten objektu bihurtu ez gaitzaten. Horregatik, gure buruan sartzen dena zaindu behar dugu. Iragazi, dekantatu, haztatu. Horrela, esnatuago eta libreago egongo gara erabakitzeko. •