1995eko urriaren 30ean, Quebecek independentziaren azken trena ateratzen ikusi zuela irakurri genion orain urte batzuk Dabid Lazkanoiturburu NAIZen. Irudi hori erabili daiteke, ezbairik gabe, orain 30 urteko gertakari horiek gogora ekartzeko eta adibide gisa beste gertakari politikoak aztertzeko unean. 

Egun horretan Quebec-ek bigarren autodeterminazio erreferenduma egin zuen. Ofizialki subiranotasun-elkarteari buruzko erreferenduma zen, baina subiranotasun politikoa zen erabakitzen zena Kanadarekin batasun ekonomikoa mantentzen zen bitartean. Bihotza emateko gau aproposa zirudien eta gauaren zati batean Quebec herrialde subirano berria izango zela uste bazen arren, banantzearen aldekoak garaipenetik 55.000 boto eskasera geratu ziren (%49,4a lortu zuten, unionisten %50,6ren aurrean).

Aurrekoa erreferenduma, 1980an egin zena, ezetza argi eta garbi irabazi zuen, nahiz eta ez erabatekoa izan, nahiko parekatuta gelditu zirelako: %59,5 ezetzaren alde eta %40,5 baietzaren alde. Zenbakiak desberdinak izan ziren orain 30 urte: %50,6 aurka eta %49,4 alde. 53.000 boto eskasen aldea. 

«Quebeceko Alderdiko [nazionalista, orduan boterean] buruzagiek ikasi zutena zera da: erreferenduma deitzen baduzu, irabazteko betebeharra duzula. Seguru ez bazaude, hobe ez deitzea», Guy Laforesten ustetan, Laval Unibertsitateko Zientzia Politikoetako irakaslea. 

Dabid Lazkanoiturburuk argi esaten du ere: «Ez da espero autodeterminazioaren trena Montrealetik pasa dadin hirugarren aldiz. Trenak pasatzen direnean hartzen dira, Quebecen, Katalunian eta Euskal Herrian».