Azti zentro teknologikoak gidatutako nazioarteko ikerketa talde batek euskal kostaldeko estuarioetako sedimentuen lehen katalogo genetikoa osatu du. Baliabide zientifiko berriak ekosistema horietan bizi diren mikroorganismoen biodibertsitatearen «begirada zehatza» eskaintzen duela nabarmendu dute. 

‘The Basque Coast Estuarine Sediment Gene Catalogue’ izenburuko lana ‘'Scientific Data’ aldizkari entzutetsuan argitaratu da. Ikerketa estuario sedimentuen habitata genetikoki karakterizatzeko lehen ahalegin sistematikoa da, eta metagenomika teknikak erabiliz egin da.

Ekimenak TARA Oceans eta Malaspina bezalako nazioarteko proiektu handien ildoari jarraitzen dio (azken horretan ere parte hartu zuen Aztik), eta Euskal Herria «ozeanoen genetikaren mapa globalean kokatzen du, klima epelko kostaldeen ingurumen genomikaren erreferente bihurtuz».

Lanean, 12 estuariotako 92 sedimentu lagin aztertu dira, 2013 eta 2020 artean Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumenaren Jarraipen Sarearen baitan bildutakoak. Metagenomika bidez, 108 milioi gene bakar eta 471 mikroorganismo genomaidentifikatu dira, bakterio, arkeo, eukarioto eta birusetatik datozenak.

«Katalogo genetiko honi esker, mikroorganismoek estuarioetako ekosistemen funtzionamendua nola eusten duten eta giza presioen aurrean nola erantzuten duten azter dezakegu», azaldu du Ion L. Abad-Recio Aztiko ikertzaile eta lanaren egile nagusiak.

«Horrez gain, aplikazio bioteknologiko berritzaileetarako bidea irekitzen du, esaterako biogarbiketan edo industria potentzial handiko geneen bilaketan», gaineratu du.

Balio zientifikoaz gain, katalogoa ingurumen kudeaketarako eta baliabide naturalen erabilera jasangarrirako «tresna estrategikoa» da. Bildutako informazio genetikoak kutsadurarekin edo kalitate ekologikoaren galerarekin lotutako markatzaileak identifikatzeko aukera emango du, DNAn oinarritutako ingurumen zaintza ereduak indartuz eta kostaldearen kontserbazioa eta kudeaketa babestuz.

Era berean, baliabide berriak bioprospekzio eta bioteknologia aplikazioetarako oinarri sendoa eskainiko du, energia urdina, akuikultura edo elikadura industria bezalako sektoreetan aplikagarriak izan daitezkeen geneak identifikatzeko aukera emanez.

Aplikazio praktiko nagusien artean daude DNAn oinarritutako egoera ekologikoaren indizeak garatzea, espezie inbaditzaileak edo patogenoak detektatzeko biozaintza portuarra, dragatze eta isurketa jardueren kudeaketa, estuarioetako karbono urdinaren jarraipena eta biogarbiketa zuzendua.

Funtsezko eginkizuna, klimaren erregulazioan

Estuarioak itsas, ibai eta lurreko inguruneen arteko trantsizio guneak dira. Bertan elikagaiak birziklatzen dira, kutsatzaileak ezabatzen dira eta karbono organikoa metatzen da, eta, horri esker, funtsezko eginkizuna dute klima erregulazioan. Hala ere, beren mikroorganismoen biodibertsitatea oraindik ere ia ezezaguna da.

3,35 terabase ingurumen DNA sekuentziazio masiboari esker, katalogoak bizitza mikroskopikoaren mapa zehatza eskainiko du. Datu horiek funtzio ekologiko nagusi eta ingurumen aldaketen adierazle diren geneak identifikatzeko aukera ematen dute, eta zaintza biologiko eta kudeaketa kostalderako sistemak hobetzeko bidea irekitzen dute.

Zientzia irekiaren printzipioari jarraituz, ikerketaren emaitza guztiak, sekuentziak, funtzio eta taxonomia anotazioak, eta berreraikitako genoma guztiak erregistro publikoetan jarri dira eskuragarri (ENA eta BioStudies), komunitate zientifikoak etorkizuneko ikerketetan berrerabili ahal izan ditzan.

«Baliabide hau publikoki eskuragarri egoteak munduko beste kostaldeko ekosistemekin alderaketak egitea ahalbidetuko du eta DNAn oinarritutako ingurumen ebaluaziorako tresnak garatzen lagunduko du», azaldu du Anders Lanzen Aztiko ikertzaile nagusi eta Ikerbasqueko Research Associate irakasleak.

Azti, Euskal Herriko Unibertsitatea (EHU), Rheinland-Pfalz Technische Universität Kaiserslautern-Landau (Alemania), Itsas Zientzien Institutua (ICM-CSIC) eta Ikerbasque erakundeek garatu dute egitasmoa, Espainiako Gobernuaren, Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) erakundearen eta Horizon Europe programaren babesarekin.