Torturaren aurpegiak

Estatu espainoleko estamentuek euskal herritarrak torturatu dituzte hainbat garaitan. 1936an atxilotutako Jean Pelletier frantsesaren testigantzek, esaterako, Ondarretako espetxeetako eszena ikaragarriak deskribatzen dituzte. “Seis meses en las cárceles de Franco” izeneko bere liburuan, Jose Ariztimuño ‘Aitzol’ torturatua izan ondoren zer egoeratan geratu zen kontatzen du.

Hamarkadetan zehar, euskal herritarrei egindako torturari buruzko milaka testigantza idatzi iritsi dira guregana. Hala ere, gertaera horiek dokumentatzen dituzten argazkiak oso urriak izan dira.

1968az geroztik, bizirik iraun duten irudi bakan batzuk memoria kolektiboan grabatuta geratu dira, torturaren izugarrikeria gordintasunez erakusteagatik. Horien artean Julio Arrietarena nabarmentzen da, urte horretako uztailean Guardia Zibilak atxilotu zuena.

Bereziki ezagunak dira, halaber, 1976an Guardia Zibilak atxilotu eta torturatu zuen Amparo Arangoaren argazkiak. Javier Yabenek egin zituen eta “Zeruko Argia” astekariak argitaratu zituen. Oso gogorrak dira 1981eko otsailean atxilotu eta torturen ondorioz hildako Joseba Arregiren irudiak ere. Bere gorpuaren egoera erakusten duten argazkiak Zizurkilgo hilerrian atera zituzten Juan Cruz Unzurrunzagak, Bixente Ameztoy margolariak eta beste batzuek. Egiletza ezezaguneko irudiak ere iritsi dira, Tomas Linaza Eubak, 1981eko maiatzean, edo Iratxe Sorzabalek jasandako basakeria dokumentatzen dutenak. Testuinguru horretan bertan, bereziki ikaragarriak dira 1983an bahitu eta torturatu zituzten Lasa eta Zabalaren gorpuzkien argazkiak, haien gorpuak hamabi urte geroago Busoteko hobi batean agertu baitziren. Haien gorpuzkiak erakusten dituzten argazkiak Paco Etxeberria auzitegiko medikuak egin zituen.

Artikuluak erakusten duen argazkia Unai Romanorena da; 2001eko irailean atxilotu zuen Guardia Zibilak. Oso irudi gogorra: jasandako torturek erabat puztutako eta desitxuratutako aurpegia. Esan zuenez, espetxeetako funtzionario batek hartu zuen argazkia, Soto del Realeko kartzelan sartu zutenean.