Duela ehunka milioi urteko historia kontatzen duen liburua

Formakuntza geologiko bat da flyscha, orrialde multzo baten forma duena eta, liburuek egiten duten antzean, zerbait kontatzen duena. Gehien-gehienoi, flyscha aipatutakoan, Zumaiakoa etorriko zaigu burura, baina, hala ere, Bizkaian ere badago, eta ezezagunagoa den arren, edo agian horregatik, interesgarria da oso. Bertan bisitak egiten dituzte Ekobideak kooperatibako buru diren Imanol Lopez eta Barbara Casas geologoek.

Getxotik Gaztelugatxeraino doa Bizkaiko Flyscha eta horrenbesteko azalera izanda, interes berezia dauka, dibertsitatea baitu bereizgarri nagusietakoa. Barrikan egin dugu hitzordua eta hondartzara jaitsi beharrik gabe ere ikusi daiteke formakuntza geologikoa. Bertan kareharriak eta tupak daudela azaldu du Lopezek, eta adituak zehaztu duenez, nahiz eta beste toki batzuetan ere badauden horrelakoak, Barrikan ikusgarri dagoena desberdina da, tolesturak eta failak ere baitaude: «Hemen ikusi daiteke plaka tektonikoen mugimenduak traba egin duela formakuntzan eta, horregatik, itsaso sakonean zeuden arroka guztiak azalera atera zirela».

Dinosauroen garaikoa da formakuntza, hots, duela 130 milioi urtekoa. Baina, ez dezala inork pentsatu Euskal Herrian inoiz dinosaurorik ibili zenik, geologoak zehaztu duenez, orduan gure herria urpean baitzegoen eta dinosauroak, ordea, lehorrean baino ez ziren bizi. Itsaso azpian egoteak, ordea, oso toki aproposa egin zuen, besteak beste, arrezifeak ager zitezen. Horrela, flysch honek Jurasikoan eta Kretazeoan jazotakoa kontatzen digu, arrokak irakurtzen jakinez gero. Irakurmen gaitasuna letretara mugatua dutenek, aldiz, adituengana jotzea dute, Lopezek eta Casasek egin bezala horren gai konplexua era ulergarrian azaldu diezaioten.

«Kontatzen du nola egin zuen Euskal Herriak urpetik azalera plaka tektonikoen mugimenduaren ondorioz», azaldu du Lopezek. Inguru horretan ikus daitezke, era berean, fosilak.

Getxotik Gaztelugatxera doan parke geologikoa ez da osorik gune babestua; ez behintzat, momentuz, izendapen horrek ez dakarrelako babesik berarekin. Baina, badago zatika nolabait babestuta, tarte zabal horretan badaudelako beste izendapen bat duten guneak ere, euskal kostaldearen zati handi bat hartzen baitu Bizkaiko Flyschak alde batetik bestera.

ZENBAT ETA GERTUAGO, ORDUAN ETA EZEZAGUNAGOA

«Hemen bizi den jendeak ez daki parke geologiko batean dagoenik: errepideetan ez dago horrela izendatuta, ez dago mapetan...», adierazi du Lopezek. Hala ere, haiekin bisitak egiten dituen jendea ingurukoa dela azaldu du, batez ere, bizkaitarra.

Badaude hainbat puntu heltzeko zailagoak direnak edo, behintzat, bertara iristeko tentuz ibili beharra dago, erorikorik ez izateko. Baina, oro har, jarduera irisgarriak egiten saiatzen dira.

Ikasle garaian ezagutu zituzten toki horiek Lopezek zein Casasek eta, orduan bai, zaila zen Barrikako hondartzatik flyschera heltzea. Baina, azaldu dute duela hiruzpalau urte konpondu zituztela eskailerak eta orain askoz ere errazagoa dela jaistea. Edonola ere, arroketatik aurrera egin beharra dago eta, horregatik, olatuak daudenean ez da komeni bertan ibiltzea. Hala ere, saiatzen dira flyscha bertatik bertara erakusten.

Guneak duen interesaren adierazgarri, Lopezek azaldu du Barrika inguruko silexak aurkitu izan dituztela Mediterraneo itsasoaren bueltan eta, aldi berean, hango maskorrak hemen. Horrek erakutsiko luke hango eta hemengo neandertalek hartu-emana zutela eta objektuak trukatzen zituztela.

Azalpenok dibertigarri egiten saiatzen dira eta mimoz prestatzen dituzte jarduerak parke geologikoan. Pozik daude egitasmoa abian jarri zutenetik izan duten emaitzarekin: «Jendeari gustatzen zaio, flyscharen bidez gure historia ezagutzen dugu». Jakin badakite, baina, ingurua alde dutela. Casas erabat seguru dago jardueraren arrakastaren merituaren erdia behintzat paisaiarena dela, «edo agian gehiago».

Geologoak dira biak ala biak, ezin hobeto dakite zertaz ari diren eta benetan agerikoa da lantoki hartu duten parajea kuttuna dutela. Hala ere, jakitun dira geologia ez dela edonorentzat: «Gu dibulgatzaileak gara eta azalpenak ematean saiatzen gara informazioa aurrean dugun jende motari egokitzen, ez hitz egiten parean zientzialari bat bageneuka bezala».

Izan ere, ezagutza zabaltzea dute xede nagusi. 2017. urtean osatu zuten Ekobideak kooperatiba eta ondorengo urteko apirilean egin zuten lehen jarduera. Hasiera-hasieratik argi izan dute inguruko jendeari so lan egin nahi zutela, izan dezaten etxetik gertu duten ondarearen berri. «Geure enpresa sortu genuenean ideia bat oso argi geneukan: hain zuzen, gure aktibitateak hemen bizi direnei eramatea, nahiz eta turismora zuzendutako enpresa izan, berez», azaldu du Lopezek.

Lan hori hartu dute haien gain, sinetsita daudelako jendea ez dela guztiz ohartzen paisaia bera ere ondarea dela. «Identifikatzen ditugu eraikinak eta jauregiak ondare material bezala, eta txoriak, bestelako animaliak eta landareak ondare natural bezala, baina, harriak, geologia, ez horrenbeste», azpimarratu du Casasek. Lan mardula dute egiteko, beraz.

Ikastetxeekin ere egiten dituzte bisitak, betiere, egokituta, bai hizkera, bai edukia bera. «Saiatzen gara ingurumen hezkuntza egiten», azaldu du Lopezek. Horretarako, beste toki batzuetan debekatuta izaten dutena egiteko parada ematen diete bisitari gaztetxoenei: «Ematen dizkiegu arrokak, fosilak eta abar ukitzeko eta hori guztia gustatzen zaie».

TURISMO JASANGARRIA

Egunotan dena da turistikoa, eta gero eta gehiago masifikatzen ari dira Euskal Herriko hiriak zein herriak. Bizkaiko Flyschak turistifikazioaren ondorioak pairatu ez ditzan, turismoa era jasangarrian egiten dute Ekobidean kooperatiban.

«Gure taldeetan, gehienez ere, 25 pertsona eramaten ditugu bi gidarirekin eta zaintzen dugu inork ez hartzea edo hondatzea ezer; ez dugu nahi hemen gertatzerik beste toki batzuetan ikusten ditugun masifikazioak», nabarmendu du Lopezek, Gaztelugatxen ematen ari den fenomenoari erreferentzia eginez.

Turismo jasangarria, zientzia dibulgazioa eta dibertimendua uztartzen dituzte antolatzen dituzten jardueretan, adin guztietako bisitarien gozamenerako. Bi orduz, kontuan hartuta jendea aisialdiaz disfrutatzera doala, bisita dibertigarri egiten saiatzen dira, baina hori bai, «zehaztasuna albo batera utzi gabe».